قارچ هاي خوراكي با داشتن خصوصيات مطلوب تغذيه اي و اهميت ويژه دارويي، در چند سال اخير توانسته است بازار خوبي را در بين مصرف كنندگان جهان و ايران ايجاد كند و در سبد غذايي مصرف كنندگان قرار گيرد. همچنين بدليل در دسترس بودن شرايط و اطلاعات توليد، افراد بسياري براي انتخاب شغل اول يا دوم به توليد اين محصول زراعي تمايل نشان داده اند. متأسفانه در چند سال گذشته توليد قارچ خوراكي ارزش افزوده چنداني نداشته و اين امر مشكلات فراواني را براي توليدكنندگان قارچ خوراكي دكمه اي به همراه داشته و باعث تعطيلي بسياري از واحدهاي توليدي شده است. افزايش هزينه هاي توليد به دنبال افزايش بهاي انرژي، همچنين هزينه مواد اوليه و نيروي انساني باعث شده است كه تعداد زيادي از واحدهاي توليدي قارچ هاي خوراكي به ورشكستگي و از دست دادن سرمايه دچار گردند. در اين ميان ايجاد تحول در صنعتي توليد قارچ ايران با معرفي نژادهاي جديد از قارچ هاي خوراكي كه در كنار هزينه پايين توليد و استفاده از مواد كم ارزش، داراي ارزش غذايي و دارويي بسيار خوبي نيز باشند، مي تواند براي نجات اين صنعت از ركود و سوددهي بيشتر توليدكنندگان مطرح گردد. گونه هاي مختلف قارچ خوراكي صدفي (Pleurotus spp.) در منابع علمي بعنوان مواد غذايي داراي خواص دارويي و تغذيه اي مهم شناخته مي شوند. ارزش غذايي اين قارچ ها در داشتن مقادير قابل توجهي از پروتئين، ويتامين ها و مواد معدني است. اين قارچ ها با داشتن مقدار كم كالري و مقدار ناچيز قند و همچنين نداشتن نشاسته، براي افراد داراي اضافه وزن و همچنين مبتلايان به ديابت بسيار توصيه شده است. قارچ هاي خوراكي صدفي (Pleurotus sp.)، يكي از قارچ هايي است كه هزينه توليد بسيار كمتري نسبت به قارچ خوراكي دكمه اي داشته و مراحل توليد آن بسيار ساده تر و از تكنولوژي پايين تري برخوردار است. اما بدليل داشتن طعمي كاملاً متفاوت با قارچ خوراكي دكمه اي، در ايران با اقبال زيادي روبرو نبوده است. در ميان قارچ هاي صدفي، قارچ دارويي-خوراكي ارينجي (Pleurotus eryngii) داراي يكي از بزرگترين اندام‌هاي باردهي در بين گونه هاي قارچ هاي خوراكي است. عطر دلپذير و كيفيت پخت مناسب، آن را در رديف مرغوب ترين قارچ هاي خوراكي قرار داده است. اين قارچ، با رنگ كلاهك كرم تا قهوه اي روشن به طور طبيعي در جنوب اروپا و مناطق مركز آسيا و آفريقاي جنوبي رشد مي‌كند. ماندگاري بالا و طعمي مطلوب تر از قارچ خوراكي صدفي، اين قارچ را در كشورهاي بسياري جزو محبوب ترين قارچ هاي خوراكي قرار داده است.

اصلي ترين مراحل توليد و پرورش قارچ هاي خوراكي شامل 3 مرحله مي باشد: 1. آماده سازي و توليد بستر كشت 2. تهيه و توليد اسپاون 3. سالنداري و مديريت شرايط محيطي. توليد و استفاده از اسپاون قارچ هاي خوراكي، يكي از مهمترين و تاثير گذارترين مراحل توليد و پرورش قارچ هاي خوراكي مي باشد. عموما اسپاون دانه غلات در مزارع توليد قارچ هاي خوراكي مورد استفاده قرار مي گيرد. در اسپاون غلات، عموما از بذور گندم، ارزن و چاودار استفاده مي شود. براي اين منظور، دانه هاي غلات مورد نظر پخته مي شوند و پس از آبكشي به آن كربنات كلسيم و سولفات كلسيم اضافه مي گردد. در ادامه دانه هاي مخلوط شده در كيسه هاي پلاستيكي و يا ظروف شيشه اي اتوكلاو (C°121 و فشار 5/1 اتمسفر) مي كنند. پس از استريل كردن، عمليات تلقيح بذور با ميسليوم قارچ خوراكي انجام مي شود. اما هزينه زياد استفاده از دانه هاي غلات و همچنين نحوه كار صنعتي براي توليد برخي از قارچ هاي خوراكي در زمان تلقيح، استفاده از دانه هاي غلات را براي استفاده به عنوان اسپاون تجاري محدود مي‌كند. از اينرو در نتايج اين پژوهش، امكان توليد و استفاده از اسپاون مايع قارچ ارينجي (P. eryngii) به منظور مرتفع شدن مشكلات مطرح شده بررسي گرديد. به اين منظور هفت نوع محيط كشت مايع MEBM، PDBM ، PDYBM ، CDBM، Sabouraud’s medium،medium Czapek’sو Hansen medium براي استفاده به عنوان محيط كشت رشد ميسليوم قارچ خوراكي ارينجي استفاده شد. پس از آماده نمودن محيط هاي كشت در حجم حداقل 800 ميلي ليتر، اين محيط هاي كشت استريل شده (C°121 و فشارbar 5/1) و با استفاده از ميسليوم قارچ خوراكي ارينجي تلقيح گرديد. در ادامه، محيط هاي كشت در دماي C°1±25 به مدت حدود 14 روز براي رشد ميسليوم نگهداري شد. سپس، محيط كشت بوسيله يك تيغه هموژنايزر به مدت 5 تا 45 ثانيه، همگن گرفت. سپس اين محيط مايع داراي ميسليوم خرد شده، در بستر كشت به عنوان اسپاون مايع تلقيح شده و خصوصيات رشدي آن در مقايسه با اسپاون دانه غلات مورد بررسي قرار گرفت.

قارچ هاي خوراكي-دارويي، دسته اي از قارچ هاي چوبزي كلاهك دار هستند كه از تركيبات گياهي براي رشد و توليد اندام باردهي استفاده مي كنند. تعدادي از اين قارچ هاي خوراكي-دارويي در چند سال اخير در كشور رواج پيدا كرده و اقبال عمومي به مصرف آنها ايجاد شده است. عمدتا قارچ هاي شاه صدف (ارينجي)، گانودرما (ريشي)، شيتاكه و انوكيتاكه بعنوان قارچ هاي خوراكي-دارويي شناخته مي شوند كه بصورت تجاري و صنعتي توليد مي گردند. يكي از مراحل مهم در توليد اين قارچ هاي خوراكي-دارويي شاه صدف، تركيب اسپاون با يستر كشت مي باشد. در حقيقت اسپاون، ماده حامل ميسليوم (اندام رشدي) قارچ هاي خوراكي بوده كه برروي يك ماده زمينه اي به بستر كشت منتقل ميگردد. پيش از اين در ايران، از دانه هاي غلات بخصوص دانه هاي گندم بعنوان ماده زمينه اي براي توليد اسپاون استفاده مي شده است كه با افزايش هزينه ها و وجود آلودگي هاي قارچي در برخي دانه هاي گندم، خسارت هاي زيادي را به واحد هاي توليدي وارد كرده است. هدف در اين اختراع، استفاده از ضايعات قطعات چوبي آبسلانگ بعنوان ماده زمينه اي براي رشد اوليه ميسليوم قارچ هاي خوراكي و انتقال آن ها به بستر كشت قارچ هاي خوراكي-دارويي براي كاهش هزينه هاي و افزايش راندمان توليد مي باشد. Production of the king oyster mushroom using abaisse-langue Spawn